Image
Kustwacht Libië

Libië: naar een gedragscode voor EU regeringen

Dossier

De voorbije maanden kwam het Europees migratiebeleid in Libië stevig in opspraak. Italië sloot dubieuze deals met lokale milities, terwijl de steun aan de Libische kustwacht in de feiten neerkomt op illegale pushbacks. Voorstanders van deze aanpak vinden dat Europa geen andere 'realistische' keuze heeft dan zijn handen vuil te maken in Libië. Niets is minder waar. De huidige Europese aanpak is niet alleen onrechtvaardig, hij is vooral ook erg inefficiënt. Er bestaan wel degelijk alternatieven.

11.11.11 stelde een gedragscode op voor Europese regeringen in hun samenwerking met Libië.

Sinds midden juli 2017 trad er een scherpe daling op in het aantal migranten die vanuit Libië in Italië arriveerden. Er is echter geen garantie dat deze daling structureel is. In september 2017 arriveerden volgens de IOM 6.284 migranten in Italië, een scherpe stijging tegenover augustus 2017 (3.914 migranten).

Deze cijfers tonen opnieuw aan dat het huidige Europese migratiebeleid geen duurzame en effectieve oplossingen biedt. Het huidige beleid bevordert bovendien de Libische instabiliteit en gaat in tegen het internationaal recht.

De 'realistische' Europese oplossingen zijn contraproductief

Het gevaar is reëel dat de Europese steun voor Libische milities uiteindelijk bij lokale terreurgroepen terechtkomt. Criminele bendes, milities en terreurgroepen in Libië en de Sahelregio zijn van oudsher moeilijk van elkaar te onderscheiden. Dit terwijl terreurgroep IS en andere extremistische groeperingen in het verleden al voet aan de grond kregen in Libië en klaarstaan om opnieuw te profiteren van de politieke en economische chaos in een gefragmenteerd land. Recente ervaringen in Afghanistan, Irak en Syrië tonen dat een machtsvacuüm, proliferatie van milities en totale wetteloosheid de beste recepten zijn voor méér migratie, méér extremisme en méér terreur.

De 'realistische' Europese oplossingen gaan in tegen het internationaal recht

Door grensbewaking te financieren ondersteunt de EU de Libische autoriteiten zodat ze vluchtelingen en andere migranten kunnen onderscheppen en terugbrengen naar het Libische vasteland. Daar komen ze terecht in detentiecentra met een dramatische reputatie op het vlak van mensenrechten. VN-rapporten wijzen op massale foltering, ondervoeding en mentale gezondheidsproblemen. Geen enkele lidstaat kan mensen op zoek naar bescherming terugsturen naar onveilige landen (principe van de non-refoulement) zonder het internationaal recht en het principe te schenden. De Hoge VN-Commissaris voor de Mensenrechten, Zeid Ra'ad Al Hussein, sprak in een statement op 8 september over een "duidelijke schending van het non-refoulementprincipe". Het International Strafhof bekijkt momenteel of het een onderzoek zal openen naar de situatie van migranten in Libië.

Een mensenrechten-proof beleid is niet vrijblijvend. België is internationaalrechtelijk verplicht om het respect voor het internationaal recht te promoten, illegale situaties niet te erkennen en om op geen enkele manier hulp of assistentie te verlenen aan zware schendingen van de mensenrechten. De verdediging en promotie van de mensenrechten en het internationaal humanitair recht is bovendien verankerd in het federale regeerakkoord van oktober 2014.

Image
Cover dossier 'Naar een gedragscode voor EU-regeringen'

Gedragscode

11.11.11 formuleert elf aanbevelingen, die deel zouden moeten uitmaken van een 'Gedragscode voor Europese regeringen in Libië'. Ze hebben zowel betrekking op de situatie in Libië als op het Europese migratiebeleid.

  • Werk niet samen met dubieuze milities: In plaats van ngo's te criminaliseren voor hun vermeende samenwerking met mensensmokkelaars, moeten Europese regeringen zelf elke samenwerking met mensensmokkelaars en milities onmiddellijk stopzetten.
  • Voer een migratiebeleid dat werkt: Europa moet zijn grenzen niet opengooien, maar ze beter beheren.
    • Zet in op snelle en kwaliteitsvolle asielprocedures in Griekenland, Italië en de rest van Europa.
    •  Maak dringend werk van een werkend spreidingsplan om de druk op Italië en Griekenland te verlichten.
    • Vergroot de legale migratiemogelijkheden voor tijdelijke bescherming, arbeids- en studentenmigratie en gezinshereniging.
    • Garandeer een sterke verankering van de mensenrechten en een grotere transparantie in eventuele terugnameakkoorden.
  • Investeer meer in re-integratie bij vrijwillige terugkeer, zodat migranten die terugkeren duurzame perspectieven hebben in hun herkomstland.
  • Staak de steun aan de Libische kustwacht zolang de levensomstandigheden van migranten in Libië niet verbeteren.
  • Garandeer dat grensbewakingsprojecten niet gefinancierd worden met geld uit budgetten voor ontwikkelingssamenwerking.
  • 6De strijd tegen mensensmokkel moet gepaard gaan met ontwikkelingsprojecten die alternatieven voorzien voor lokale gemeenschappen die afhankelijk zijn van deze smokkel.
  • Intensifieer de investeringen in lokale stabilisatie en economisch herstel.
  • Investeer in kwaliteitsvolle opvang in de regio.
  • Versterk de VN-missie UNSMIL.
  • Zet in op een sterkere ontplooiing van observatoren in Libische detentiecentra.
  • Promoot de Libische toetreding tot de Conventie van Genève en het Statuut van Rome.

 

Flor Didden, Beleidsmedewerker Migratie

Willem Staes, Beleids- en partnermedewerker Midden-Oosten