Toestand Syrische vluchtelingen in Turkije wordt steeds precairder

Onder meer de Europese Unie reageert laks en is steeds minder solidair met Turkije, terwijl de Turkse overheid onder druk staat van de eigen bevolking om zoveel mogelijk Syrische vluchtelingen terug te sturen. Ondertussen moet bijna 60% van hen zien rond te komen met een bedrag onder de armoedegrens.

Een jaar geleden tekenden de lidstaten van de VN het Global Compact on Refugees. Daarin maakten ze afspraken over een eerlijke spreiding van de internationale verantwoordelijkheid in de opvang van vluchtelingen. Op dinsdag 17 december komen de lidstaten tijdens het Global Refugee Forum bij elkaar in Genève om de balans op te maken en vooral nieuwe inspanningen aan te kondigen. Aan de vooravond van deze top publiceert 11.11.11 een rapport over grootste vluchtelingencrisis van het moment: de opvang van Syrische vluchtelingen in Turkije. De organisatie vraagt de Belgische en Europese beleidsmakers de daad bij het woord te voegen. Het populaire discours over bijdragen aan 'opvang in de regio' wordt te weinig waargemaakt door de EU.

Meer vluchtelingen dan alle EU landen samen

Turkije vangt op dit moment meer dan 3.6 miljoen Syrische vluchtelingen op. Daarnaast huisvest het land nog eens 400.000 vluchtelingen uit andere landen. Sinds de Turkse gemeenteraadsverkiezingen van maart 2019 verhardde het publieke en politieke klimaat tegen Syriërs echter razendsnel. Een nieuw 11.11.11 rapport brengt de problematiek in kaart. Het rapport is gebaseerd op onderzoek in Istanbul, Ankara en de zuidelijke provincies Gaziantep en Hatay tijdens september en oktober dit jaar aangevuld met een survey bij 300 Syrische vluchtelingen in verschillende provincies en aangevuld met gesprekken in focusgroepen met Syrische vluchtelingen in het zuiden van Turkije.

Permanent verblijf: van opvang naar integratie

Na acht jaar oorlog in Syrië is duidelijk dat een groot aantal Syriërs permanent in Turkije zal blijven. Het onderzoek van 11.11.11 geeft aan dat minstens de helft van de Syrische vluchtelingen op lange termijn in Turkije zullen blijven. Verschillende parameters op het vlak van tewerkstelling, armoede en voedselzekerheid kleuren donkerrood. Slechts 60.800 mensen kregen een toestemming om te werken op de Turkse arbeidsmarkt. Een fractie van de 2 miljoen Syriërs op beroepsleeftijd. 59% van de Syriërs leeft onder de armoedegrens. Enorme inspanningen zijn nodig om toe te laten dat zij deel worden van de Turkse samenleving en niet langer afhankelijk zijn van humanitaire hulp.

De EU voorziet met 6 miljard euro in een groot bedrag voor de opvang in Turkije. Het onderzoek van 11.11.11 toont aan dat die som bescheiden is in verhouding met de gigantische noden. Gespreid over 3,6 miljoen Syrische vluchtelingen betekent het minder dan 1 euro per dag per persoon. Bovendien slinkt de pot snel. Nu al kampen verschillende hulporganisaties met ernstige tekorten. De toekomst na 2020 is erg onzeker. Hoewel veel beleidsmakers in woorden belang hechten aan de opvang van vluchtelingen 'in de regio' blijkt dat in de praktijk een stuk moeilijker. Voor de uitbetaling van de tweede schijf van 3 miljard euro waren de EU-lidstaten niet bereid om het oorspronkelijk beloofde bedrag op tafel te leggen.

Syriërs tegen hun wil teruggestuurd, EU hult zich in stilzwijgen

De aanwezigheid van het grote aantal Syriërs in Turkije zorgt voor steeds meer spanningen. De laatste maanden werden op grote schaal Syriërs teruggestuurd naar hun land. President Erdogan zegt dat hij op korte termijn miljoenen mensen wil terugsturen. Dit terwijl een groot militair offensief woedt in het noorden van Syrië en het risico op gevangenschap en marteling door de Syrische regering of gewapende oppositiegroepen groot is. De Turkse overheid verdient erkenning voor inspanningen die ze deed, maar dat ontslaat haar niet van haar plicht om het internationaal recht te respecteren en mensen niet terug te sturen naar een oorlogszone. Een grootschalige premature terugkeer zou bovendien desastreuze gevolgen hebben voor de stabiliteit in de regio.

Het 11.11.11 rapport toont aan dat er onvoldoende garanties zijn om zulke uitwijzingen te verhinderen. Ook de EU gaat niet vrijuit. Removal centres die gebruikt werden om Syrische vluchtelingen te dwingen tot terugkeer worden door de EU gefinancierd. Ook de VNvluchtelingenorganisatie moet meer inspanningen leveren om gedwongen terugkeer te voorkomen.

Het rapport toont ook aan hoe Europese lidstaten waaronder België steeds minder solidair zijn met Turkije met steeds lagere cijfers voor hervestiging - een programma dat toelaat om kwetsbare vluchtelingen naar Europa over te brengen - tot gevolg. 

Wat moet er gebeuren?

Als er geen antwoord gevonden wordt op de noden van de vluchtelingen brengt dat grote risico's met zich mee voor de sociale, politieke en economische situatie van het land en uiteindelijk ook de regio. De verantwoordelijkheid voor de opvang van de Syriërs is een gedeelde internationale verantwoordelijkheid. Turkije kan deze uitdaging niet alleen aan. Als het Europese lidstaten menens is met hun pleidooi voor kwaliteitsvolle 'opvang in de regio' moeten daar ook financiële en andere engagementen tegenover staan. Het Global Forum for Refugees is een eerste belangrijk moment om beloftes om te zetten in concrete engagementen.