Anders communiceren over migratie en vluchtelingen
In opdracht van het project Other Talk, dat beheerd wordt door 11.11.11, onderzocht de KU Leuven hoe we anders kunnen communiceren over migratie en vluchtelingen. Uit het rapport blijkt dat door het gebruik van bepaalde frames en het tonen van empathie met de andere partij je een veel minder gepolariseerd gesprek kan voeren.
Other Talk is een driejarig programma van 11.11.11 en Vluchtelingenwerk Vlaanderen, met als doel nuance te brengen in het gepolariseerde migratiedebat in Vlaanderen. Other Talk wil de mensen die zich tussen de tegenpolen van het debat bevinden weer bij de conversatie betrekken en verdere polarisering tegengaan.
Gepolariseerde samenleving
Je hoeft het migratiedebat niet op de voet te volgen om te weten dat het verhit verloopt. Iedereen die actief is op sociale media ziet dat de voor- en tegenstanders zich in hun loopgraven lijken terug te trekken, overtuigd van hun eigen gelijk. Een genuanceerd gesprek is haast onmogelijk.
En net die nuance willen 11.11.11 en Vluchtelingenwerk Vlaanderen met Other Talk in het maatschappelijke debat brengen.
Door de bestaande polarisering neemt een groot deel van de samenleving niet meer deel aan het debat. Dat is een tendens die we graag willen doorbreken. Als middenveldorganisaties hebben we daar ook alle belang bij.
Frames
De onderzoekers analyseerden het publieke debat over migratie en vluchtelingen in Vlaanderen via gesprekken met experts en opiniemakers, experimenten en een media-doorlichting. Ze gingen daarbij na wat de rol is van 'frames' in het migratiedebat. Hoe dragen die frames bij aan de polarisering van dat gesprek? En welke communicatiestrategieën kunnen we hanteren om die polarisering te doen afnemen?
'Framing' is het toepassen van woorden en beelden op een bepaald onderwerp, het kaderen van dat onderwerp in een afgelijnd wereldbeeld. Framing gebeurt vaak onbewust maar kan ook bewust ingezet worden als communicatiestrategie.
Uit het onderzoek blijkt dat er vier frames zijn die een zeer problematisch beeld schetsen van vluchtelingen en migranten:
- 'Botsende beschavingen' gaat over het onvermijdelijke conflict tussen een vermeende westerse, superieure beschaving, en een zogezegd barbaarse, islamitische geïmporteerde cultuur.
- 'De vijandige indringer' stelt migranten en vluchtelingen als gevaarlijke potentiële terroristen voor "die vermomd als onschuldige slachtoffers onterecht met open armen ontvangen worden".
- 'Controle' gaat over de inefficiënte werking van het huidige beleid en de chaos die daaruit voortkomt.
- 'Kosten en baten' stelt nieuwkomers voor als een onverantwoorde kostenpost in de Belgische begroting.
Daarnaast zijn er een aantal counterframes die dat negatieve beeld proberen te ontkrachten en de positieve of natuurlijke kanten van migratie benadrukken:
- 'Het onschuldige slachtoffer' stelt vluchtelingen voor als getroffenen door situaties waar ze zelf niets kunnen aan doen, en die moeten geholpen worden.
- 'We zijn allemaal mensen' benadrukt het 'menszijn' als universele waarde.
- 'Diversiteit' stelt de migratie en vluchtelingen voor als een meerwaarde voor de samenleving.
- 'De held' beklemtoont de veerkracht en het doorzettingsvermogen van nieuwkomers.
- 'Win-win' gaat over de opportuniteiten die migratie biedt en 'Panta rhei' doelt op het feit dat migratie een natuurlijk en menselijk gegeven is.
- 'De kloof' is het laatste frame en stelt dat migratie het gevolg is van een structurele ongelijke verdeling tussen Noord en Zuid.
Als middenveldorganisatie willen we wederzijdse luisterbereidheid terugbrengen. We hebben er als samenleving alle belang bij om maatschappelijke debatten ten gronde en met iedereen te voeren. Alleen zo komen we tot constructieve oplossingen.
Nuance terugbrengen
Maar ondanks al deze mogelijke denkkaders, zijn er slechts drie frames die het publieke debat domineren: Controle (37,8%), Het onschuldige slachtoffer (24,1%) en De vijandige indringer (10,4%). De overige komen slechts sporadisch voor. Dit terwijl de realiteit uiteraard veel complexer is en het debat rond migratie net veel nuance vraagt.
Om die nuancering terug te brengen binnen het maatschappelijke debat, stelt de studie voor om met andere denkkaders aan de slag te gaan. Meer genuanceerde communicatie over asiel en migratie wordt mogelijk door meerdere frames en counterframes te gaan gebruiken. Vooral de combinatie van het frame 'Win-win', 'Controle' en 'Het onschuldige slachtoffer' biedt volgens het onderzoek het meeste kans op succes in je communicatie.
De onderzoekers geven ook twaalf vuistregels inzake het communiceren rond asiel en migratie. Ze raden bijvoorbeeld aan om veralgemening te vermijden en om je boodschap subtiel af te stemmen op de mening over migratie van de persoon die je voor je hebt. Ook het variëren met verschillende frames in je communicatie en het tonen van empathie met de mensen die negatief denken over migratie, verhoogt de kans op een minder gepolariseerd gesprek.
Affectieve polarisering
Het tonen van empathie is de sleutel om 'affectieve polarisering' tegen te gaan. Affectieve polarisering is het fenomeen waarbij tegenstanders in een debat een diepe afkeer hebben van elkaar en niet meer bereid zijn om naar elkaar te luisteren. Dit is iets dat heel erg leeft bij onder meer het migratiedebat. Het leidt tot onverdraagzaamheid en conflicten.
Als middenveldorganisatie willen we wederzijdse luisterbereidheid terugbrengen. We hebben er als samenleving alle belang bij om maatschappelijke debatten ten gronde en met iedereen te voeren. Alleen zo komen we tot constructieve oplossingen. Laat ons samen het gesprek aangaan.
Wil je aan de slag met een handig overzicht van de frames en counterframes in het migratie- en vluchtelingendebat?
Download het overzicht (A4)
Download het overzicht (A3)
Ben je op zoek naar meer informatie over het project 'Other Talk'?Alles over het project Other Talk
Blijf op de hoogte
Ontvang je het laatste nieuws van Other Talk graag in je mailbox?
Schrijf je dan in op de nieuwsbrief.
