Moderne slavernij in Qatar maakt nood aan zorgplichtwet duidelijk
Het aandeel mensen in hedendaagse slavernij is nergens hoger dan in de Arabische wereld. Toen het WK voetbal in 2010 aan Qatar werd toegewezen, stonden de schijnwerpers plots gericht op deze wantoestanden.
Maar goed ook, want behalve de hoge aantallen mensen in slavernij, werken hier hoofdzakelijk migranten in arbeidsregimes die er erg op lijken. In Qatar alleen al gaat het om 1,2 miljoen werknemers (94% van de actieve bevolking), die tot voor kort omzeggens geen rechten hadden.
'Kafala'-systeem dwingt arbeidsmigranten in slavernij
De internationale arbeidersbeweging heeft hierover meteen aan de alarmbel getrokken, en het 'kafala'-systeem aangekaart bij de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO). In dit systeem kwamen arbeidsmigranten (vooral bouwnijverheid en huispersoneel) via een soort uitzendkantoren naar Qatar; zonder toelating van deze werkgevers konden zij Qatar niet terug verlaten of zelfs maar van werkgever veranderen. Deze werkgevers namen als vanzelfsprekend het paspoort af van deze migranten, zodat die (ook) aan het einde van hun contract geen kant meer op konden en in hedendaagse slavernij verzeilden.
Kleine stapjes vooruit in Qatar
Onder druk van de IAO en het Internationaal VakVerbond (IVV), en om het imago op te poetsen voor het WK, heeft Qatar dit systeem tussen 2016 en 2020 geleidelijk afgebouwd. Er is ook een minimumloon en een minimumleeftijd voor alle werknemers ingevoerd, en een voorzichtige opening gemaakt voor werknemersvertegenwoordiging op de werkvloer. Dat zijn belangrijke stappen in de goede richting, maar er blijven enorme problemen met de uitbetaling van loon, en het respect voor werk- en rusttijden.
Topje van de ijsberg
De situatie in Qatar is dus verre van opgelost, en ze is nog maar het topje van de ijsberg. Wereldwijd werken miljoenen mensen, verborgen in ellenlange ketens van onderaanneming, uitbesteding, stukloon, … Met de globalisering zijn de toeleveringsketens van multinationals, maar ook van KMO’s, zo uitgestrekt en ondoorzichtig geworden dat bij de productie van goederen en diensten die hier worden aangeboden, schendingen van mensen- en werknemersrechten en milieuschade plaats vinden die uit het zicht blijven.
Zorgplichtwet gevraagd
Om daar iets aan te doen pleit een coalitie van Belgische NGO’s en vakbonden al jaren voor de invoering van een zorgplicht voor bedrijven die tot voorzorgsmaatregelen dwingt, en toelaat bedrijven aansprakelijk te stellen voor misstanden in hun waardeketens, en wel op internationaal, Europees en Belgisch niveau. In 2020 brachten ze hierover een gezamenlijk memorandum uit.
Naar een Europese wetgeving
De Europese Commissie deed inmiddels een voorstel voor een richtlijn, die in de goede richting gaat, maar op veel te weinig bedrijven van toepassing zou zijn. Mens en milieu blijven op die manier blootgesteld aan kwalijke praktijken, en kleinere bona fide bedrijven blijven blootgesteld aan oneerlijke concurrentie. Dit gaat dus lang niet ver genoeg. Op dit moment wordt over het voorstel gedebateerd tussen EC, Europees Parlement en de lidstaten. De Belgische Europarlementariërs, de Belgische vertegenwoordigers bij de EU en Minister van Economie Dermagne moeten alles in het werk stellen opdat er een ruimere toepassing van de zorgplicht komt!
Het Belgisch parlement talmt
In België zelf ligt ondertussen een wetsvoorstel klaar, maar het parlementaire werk gaat maar niet vooruit. De “Coalitie Zorgplicht” mocht – nog tijdens de campagne “Mensenrechten hebben geen prijs” – onze standpunten toelichten in de bevoegde Kamercommissie, maar nu is het terug aan de parlementsleden om die wet te verbeteren en te stemmen. Onze buurlanden en handelspartners hebben al zo’n zorgplicht ingevoerd, wij begrijpen niet waarom hier – jaren na Rana Plaza – nog getalmd wordt.
In België zelf ligt ondertussen een wetsvoorstel klaar, maar het parlementaire werk gaat maar niet vooruit. Onze buurlanden en handelspartners hebben al zo’n zorgplicht ingevoerd. Wij begrijpen niet waarom hier – jaren na Rana Plaza – nog getalmd wordt.
