Vijf 'must-haves' in nieuw EU Migratiepact voor een mensenrechtenproof beleid
De Europese Commissie bereidt een nieuw EU Migratiepact voor. Volgens 11.11.11 kan en moet dit mensenrechtenproof zijn. Vijfmust-haves kunnen daarom niet ontbreken in het pact, om een einde te maken aan humanitaire drama’s aan de grenzen van Europa en de weg in te zetten naar een efficiënt en duurzaam systeem voor migratie en asiel.
Toen de nieuwe Europese Commissie in december 2019 aantrad beloofde ze een nieuwe start op vlak van migratie. De Commissie wil daarmee de jarenlange impasse op vlak van asiel en migratie beëindigen en werk maken van langverwachte hervormingen.
Een nieuw Pact over asiel en migratie moet samen met enkele nieuwe wetgevende initiatieven de krijtlijnen uitzetten over zowel de interne aanpak als de relaties met landen buiten de Europese Unie. Het voorstel van de Commissie dat voorzien was voor de paasperiode liet echter op zich wachten door de uitbraak van het coronavirus. Eind juni kondigde ‘Home Affairs’ Commissaris Ylva Johansson aan de publicatie van het Commissie voorstel uit te stellen tot na een akkoord over het EU budget. Nu dat akkoord bereikt is wordt de publicatie kort na de zomer verwacht. Nadien is het aan de Europese Raad, die nog tot december onder Duits voorzitterschap staat, en het parlement om zich uit te spreken.
Sinds 2015, toen de komst van meer dan een miljoen vluchtelingen naar de EU voor grote verdeeldheid zorgde, is er veel kostbare tijd verloren om werk te maken van noodzakelijke structurele hervormingen
Een nieuwe start op vlak van migratie is dringend nodig. Dat werd de laatste maanden opnieuw duidelijk. De situatie op de Middellandse Zee en het gebrek aan Europese daadkracht zorgen voor levensgevaarlijke situaties waarbij mensen soms dagenlang ronddobberen op zee voor ze gered worden. Ook de spanningen met Turkije in maart 2020 over een mogelijke opschorting van het EU-Turkey Statement (het akkoord tussen de EU en Turkije over de opvang van vluchtelingen) toonden de structurele zwakheden van het EU migratiebeleid. Sinds 2015, toen de komst van meer dan een miljoen vluchtelingen naar de EU voor grote verdeeldheid zorgde, is er veel kostbare tijd verloren om werk te maken van noodzakelijke structurele hervormingen.
Het nieuwe pact moet volgens 11.11.11 de weg inzetten naar een efficiënt en duurzaam systeem voor migratie en asiel dat niet bezwijkt onder het eerste verhoogd aantal aankomsten in de EU. Het pact moet gebaseerd zijn op intra-Europese solidariteit en het internationaal recht en zo een einde maken aan humanitaire drama’s zoals in de vluchtelingenkampen op de Griekse eilanden. De samenwerking met landen buiten Europa moet op een andere, meer evenwichtige leest.
Vijf 'must-haves' in nieuw EU Migratiepact
1. Een Europese reddingsoperatie op de Middellandse Zee
De laatste jaren bouwde de EU stelselmatig reddingsoperaties op de Middellandse Zee af om enkel nog vanuit de lucht te monitoren. Ngo’s probeerden die leegte op te vullen maar ook zij worden door EU lidstaten gehinderd in het uitvoeren van reddingsactiviteiten. Dit beleid van wegkijken, nietsdoen en zelfs verhinderen leidt tot levensgevaarlijke situaties waarbij mensen soms dagen na het uitsturen van een noodsignaal moeten wachten om gered te worden. De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en de VN Vluchtelingenorganisatie (UNHCR) hebben de EU meermaals opgeroepen om de reddingscapaciteit te versterken.
Er is nood aan:
- een stevige, gecoördineerde reddingscapaciteit in handen van de Europese Unie met een mandaat om actief op zoek te gaan en mensen veilig aan wal te brengen
- een einde aan de intimidatie tegen ngo’s die levens redden op zee.
2. Verplicht spreidingsplan
Een Europese reddingsoperatie kan niet zonder duidelijke afspraken over de verantwoordelijkheid in het opvangen van mensen en het behandelen van hun verzoek voor internationale bescherming. De afgelopen jaren zorgde het gebrek aan een werkend kader voor enorme verdeeldheid. Bij elke reddingsactie volgden lange en pijnlijke onderhandelingen over waar een schip kon aanleggen en welke landen migranten zouden opnemen. Reddingsboten lagen soms weken voor anker voor de inzittenden aan wal konden.
Pogingen van een aantal lidstaten om een coalitie van bereidwilligen op de been te brengen zoals de ‘Verklaring van Malta’ of recenter het initiatief van de Commissie om minderjarigen te reloceren vanuit de Griekse eilanden (die beide op grote steun in het Belgische parlement konden rekenen) probeerden een antwoord te bieden aan dit vacuüm. Die inspanningen zijn lovenswaardig maar het is duidelijk dat een structurele hervorming nodig is.
Een heikel punt daarin zijn de procedures aan de buitengrenzen. 11.11.11 waarschuwt voor procedures van pre-screening en triage aan de buitengrenzen. Er is een groot risico dat deze leiden tot de-facto detentie op grote schaal en voor onbepaalde duur. De zogenaamde ‘hotspot’ aanpak in Griekenland bewijst het falen van deze aanpak. Het EU Fundamental Rights Agency noemde de hotspots het meest zorgwekkende mensenrechtenissue in de EU.
- 11.11.11 pleit voor een verplichte solidariteit. Lidstaten mogen niet ontsnappen aan hun plichten inzake internationale bescherming door bvb. enkel financieel bij te dragen aan de opvang in andere landen. Het is belangrijk dat alle lidstaten kwaliteitsvolle opvangsystemen ontwikkelen en dat de EU evolueert naar een meer eengemaakte bescherming.
- De Commissie moet het naleven van die verplichtingen ook afdwingen, desnoods voor de rechtbank.
3. Monitoringmechanisme en aanpak pushbacks
Het afgelopen jaar waren er steeds meer rapporten over gewelddadige pushbacks aan de Kroatische grens richting Bosnië, pushbacks van Griekenland naar Turkije, zowel over zee als op de landgrens en dodelijke pushbacks van Malta naar Libië. De Commissie reageerde hier te vaak op met stilzwijgen.
Er is dringend actie nodig om internationaal recht en het principe van non refoulement in de EU af te dwingen. 11.11.11 pleit daarom voor:
- Een beter mechanisme om rapporten over pushbacks te monitoren en verifiëren en overtredingen aan te pakken.
4. Samenwerking met derde landen op een andere leest
De afgelopen jaren werden veel inspanningen geleverd om akkoorden te sluiten met landen als Tunesië en Egypte om migranten die gered worden op zee op te nemen. Deze pogingen stuitten telkens op de (begrijpelijke) onwil van die landen en onverenigbaarheid met internationaal recht. Samenwerking met landen aan de andere kant van de Middellandse Zee mag echter geen taboe zijn. Alleen moet de focus weg van terugkeer en grensbewaking op korte termijn naar een duurzame samenwerking voor een betere bescherming van migranten. Deze lange termijn relaties zijn enkel mogelijk wanneer er, in de geest van het VN migratiepact, ook rekening gehouden wordt met hun belangen zoals het voorzien van legale toegangswegen.
- De EU moet landen buiten de EU ondersteunen om de Conventie van Genève in de praktijk te brengen met werkende systemen van asiel en kansen op integratie.
- Sterkere garanties eisen op vlak van mensenrechten. Dat betekent een onmiddellijke opschorting van elke vorm van operationele steun aan de Libische kustwacht.
5. Legale toegangswegen
De inspanningen die de afgelopen jaren in grensbewaking en terugkeer zijn omgekeerd evenredig met inspanningen op vlak van legale migratie, nochtans een van de vier pijlers van de European Agenda on Migration. Het blijft zo goed als onmogelijk voor Afrikaanse jongeren om in Europa te werken en te studeren. Het aantal werkvisa voor mensen uit Noord-Afrika en Sub-Sahara-Afrika daalde van zowat 150.000 in 2010 tot 60.000 in 2018.
Voorzien in mogelijkheden tot legale migratie is onmisbaar voor elk beleid dat stappen vooruit wil zetten in het bestrijden van mensensmokkel en het terugdringen van ‘irreguliere’ migratie naar Europa.
11.11.11 pleit voor:
- Legale toegangswegen voor arbeidsmigranten en studenten
- Hervestiging van vluchtelingen
- Extra inspanningen die het mogelijk maken voor mensen die reeds zonder wettig verblijf in Europa verblijven om hun status te regulariseren.
Flor Didden - 11.11.11 beleidsmedewerker migratie
